Κοινωνικός Λειτουργός στα σχολεία: Ενας για 1000 μαθητές – Τι αναφέρει ο Κώστας Βαγιάτης, Κοινωνικός Λειτουργός και Οργανωτικός Γραμματέας στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (ΣΚΛΕ), στο ΒΗΜΑ.
Κοινωνικός Λειτουργός στα σχολεία
«Έρευνα του 2022 του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής έδειξε ότι ένας στους τρεις μαθητές έχει εμπλακεί σε περιστατικό βίας τον τελευταίο χρόνο. Δεν έχουν καλλιεργηθεί οι δεξιότητες στα παιδιά ώστε για να διαχειριστούν τις ενδεχόμενες συγκρούσεις, να μπορέσουν να θέσουν τα όριά τους. Η βία πάντα υπήρχε. Πλέον, υπάρχει μια ποιοτική αλλαγή, με τη βιαιότητα των περιστατικών να είναι εξαιρετικά έντονη. Η καθημερινή παρουσία κοινωνικού λειτουργού και ψυχολόγου σε κάθε σχολείο είναι πραγματικά αυτό που χρειαζόμαστε ώστε να γίνει ουσιαστική διαχείριση της βίας. Η λύση δεν είναι να πάμε σε γραφειοκρατικά μέτρα για την καταπολέμησή της, όπως είναι οι πλατφόρμες καταγγελιών. Διαχείριση και πάνω από όλα πρόληψη», αναφέρει ο Κώστας Βαγιάτης, Κοινωνικός Λειτουργός και Οργανωτικός Γραμματέας στο Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος (ΣΚΛΕ), στο ΒΗΜΑ.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα
Χρειάστηκαν 36 χρόνια για να μπει ο κοινωνικός λειτουργός στα σχολεία Οι κοινωνικοί λειτουργοί έχουν θεσμοθετηθεί στα σχολεία με προεδρικά διατάγματα από το 1978, χωρίς αυτό να συνεπάγεται σύστασης θέσεων. Από τη δεκαετία του ’90 ξεκινούν κοινωνικοί λειτουργοί να στελεχώνουν τα ειδικά σχολεία και φτάνουμε στο 2014 για να μπουν οι πρώτοι κοινωνικοί λειτουργοί και οι ψυχολόγοι στα γενικά σχολεία (τυπικής εκπαίδευσης).
Ενας Κοινωνικός Λειτουργός κι ένας Ψυχολόγος αντιστοιχούν σε 800-1000 μαθητές
Τα παράδοξα δεν σταματούν εδώ. Ένας κοινωνικός λειτουργός κι ένας ψυχολόγος δρουν ως ομάδα κι έχουν υπό την εποπτεία τους πέντε σχολεία (είτε στην πρωτοβάθμια είτε στη δευτεροβάθμια), ένα για κάθε ημέρα.
Όταν ξεκίνησαν το 2014 μπορεί να έπρεπε να πάνε ακόμα και σε επτά σχολεία, συνθήκη που έπειτα από δικές τους πιέσεις αναδιαμορφώθηκε, καταλήγοντας στα πέντε ώστε να υπάρχει και μια επαναληψιμότητα ανά εβδομάδα.
Οι απλοϊκοί μαθηματικοί υπολογισμοί που απαιτούνται αποσαφηνίζουν τις αναλογίες. Ένας κοινωνικός λειτουργός κι ένας ψυχολόγος αντιστοιχούν σε 800-1000 μαθητές. Και φυσικά κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι δεν υπάρχουν σε όλα τα σχολεία.
Εστίαση στα επείγοντα προβλήματα
«Αυτό που κάνουμε είναι να εστιάσουμε στα πιο επείγοντα προβλήματα που χρήζουν άμεση παρέμβαση κι όχι στο να κάνουμε άλλες δράσεις πρόληψης. Ο κοινωνικός λειτουργός έχει καθημερινά στη διάθεσή του έξι διδακτικές ώρες, μέσα στις οποίες θα πρέπει να δει έναν γονέα, έναν δεύτερο γονέα, να δει τον μαθητή. Ποιον θα προλάβει να πρωτοδεί; Να σας δώσω παραδείγματα. Θα δει τον μαθητή που μπορεί να έχει μια συμπεριφορά επιθετική; Θα δει τον μαθητή ο οποίος αντιμετωπίζει μαθησιακές δυσκολίες; Γιατί ο ρόλος του κοινωνικού λειτουργού και του ψυχολόγου δεν είναι μόνο για τον μαθητή που προβληματίζει με τη συμπεριφορά του, είναι και για τον μαθητή ο οποίος δυσκολεύεται στα μαθήματα. Τα δύο αυτά σχετίζονται και συνδέονται μεταξύ τους. Σε αυτή την περίπτωση ο κοινωνικός λειτουργός θα μιλήσει με τον μαθητή και μετά θα μιλήσει με την οικογένειά του ώστε να τους δώσει συμβουλές στο πώς για παράδειγμα μπορεί να διαμορφωθεί το δωμάτιο του παιδιού, ώστε να μην διασπάται η προσοχή του αν έχει ΔΕΠΥ. Όπως καταλαβαίνετε όλη αυτή η διαδικασία απαιτεί τη συνεργασία του κοινωνικού λειτουργού και του ψυχολόγου με την οικογένεια του μαθητή ώστε να γίνει η παρέμβαση», επισημαίνει ο Κώστας Βαγιάτης, τοποθετούμενος ως εξής:
Ο ρόλος του Κοινωνικού Λειτουργού
«Οι κοινωνικοί λειτουργοί δουλεύουν πολύ με τους μαθητές σε ατομικό επίπεδο, παρέχοντάς τους ψυχοκοινωνική υποστήριξη προκειμένου να τους διευκολύνουν να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν κάποια προσωπικά ή οικογενειακά προβλήματα, συναισθηματικές δυσκολίες ή προβλήματα συμπεριφοράς. Επίσης, δουλεύουν πολύ με τις οικογένειες των μαθητών γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που και οι γονείς έχουν την ανάγκη στήριξης από κάποιον επαγγελματία, όπως μπορεί να είναι κοινωνικός λειτουργός.
Τους παρέχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη, διαμεσολαβεί ανάμεσα στην οικογένεια και στο σχολείο και πολλές φορές παρέχει και πληροφορίες για κάποιους πόρους και υπηρεσίες που μπορεί να είναι διαθέσιμοι και να τους έχουν ανάγκη.
Για παράδειγμα, μπορεί μια οικογένεια να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες και ο κοινωνικός λειτουργός να τους διασυνδέσει με μια υπηρεσία του δήμου η οποία μπορεί να τους χορηγήσει κάποια οικονομική ενίσχυση, κάποιο επίδομα, κάποια βασικά αγαθά όπως είναι τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης. Βοηθά ακόμα και σε πιο πρακτικά πράγματα, όπως να τους κλείσει ένα ραντεβού σε μια δομή υγείας, γιατί μπορεί να δυσκολεύονται να το κάνουν μόνοι τους.
Ο κοινωνικός λειτουργός βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τους γονείς για την προσαρμογή των παιδιών στο σχολείο και με σκοπό να τους βοηθήσουν για να μπορέσουν στη συνέχεια να βοηθήσουν το παιδί τους ώστε να ενταχθεί στη σχολική κοινότητα.
Μια άλλη πολύ σημαντική δράση των κοινωνικών λειτουργών αφορά στην υποστήριξη των εκπαιδευτικών του σχολείου. Μπορεί να τους παρέχουν κάποιες βασικές πληροφορίες για την καλύτερη κατανόηση κάποιων παραγόντων (πολιτισμικών, κοινωνικών, οικονομικών, λόγων υγείας) οι οποίοι ενδεχομένως να επηρεάζουν την απόδοση και τη συμπεριφορά ενός μαθητή.
Φυσικά πάντα με σεβασμό στο απόρρητο και στα προσωπικά δεδομένα των μαθητών ο κοινωνικός λειτουργός βοηθάει πολύ τους εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν καλύτερα κάποιες συμπεριφορές και δίνουν συμβουλές στον τρόπο διαχείρισης των μαθητών αυτών.
Επίσης, ο κοινωνικός λειτουργός, σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, εντοπίζει τα σημάδια στη συμπεριφορά των μαθητών που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Κάποιες συμπεριφορές μπορεί να παραπέμπουν σε παραμέληση ή κακοποίησης του μαθητή.
Και μπορεί να ακολουθηθεί και η αντίστροφη πορεία, ο εκπαιδευτικός να απευθυνθεί στον κοινωνικό λειτουργό και να του μιλήσει για μια συμπεριφορά μαθητή που έχει εντοπίσει προκειμένου να διερευνηθεί περισσότερο από τον κοινωνικό λειτουργό σε ατομικό επίπεδο με τον μαθητή και με την οικογένεια του μαθητή, αν χρειάζεται στην πορεία.
Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να προλάβουμε περιπτώσεις κακοποίησης ή παραμέλησης αλλά και να καλύψουμε τις βασικές ανάγκες, μέσω της διασύνδεσης, όπως όταν μια οικογένεια δεν έχει ούτε για το κολατσιό του παιδιού της», εξηγεί ο Κώστας Βαγιάτης τον πολυσύνθετο ρόλο ενός κοινωνικού λειτουργού στο σχολείο, προσθέτοντας:
Ο Κοινωνικός Λειτουργός και η βία των ανηλίκων
«H πρόληψη είναι το πιο σημαντικό κομμάτι, όμως είναι περισσότερες οι φορές που τελικά καλούμαστε να διαχειριστούμε ένα βίαιο περιστατικό αφού έχει ήδη συμβεί.
Εκεί ο κοινωνικός λειτουργός μπορεί να το διαχειριστεί σε ατομικό αλλά και σε ομαδικό επίπεδο μέσα στην τάξη προκειμένου οι μαθητές να μιλήσουν γι’ αυτό το περιστατικό και να το επεξεργαστούν. Να υπάρχει μια ανατροφοδότηση για τις συνέπειες που έχουν οι πράξεις τους και οδήγησαν για παράδειγμα στον τραυματισμό ενός μαθητή.
Να μιλήσουν οι μαθητές για τα συναισθήματά τους, για το πώς ένιωσαν, για το πώς μπορούν να διαχειριστούν με διαφορετικό τρόπο τον θυμό τους.
Το σχολείο είναι ο χώρος όπου το παιδί κοινωνικοποιείται, περνάει τον περισσότερο χρόνο της ημέρας του. Έτσι, είναι ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας για να προλάβουμε τέτοια βίαια περιστατικά αλλά και για να αντιμετωπιστούν γρήγορα περιστατικά κακοποίησης των παιδιών».
Είναι έτοιμοι να ζητήσουν βοήθεια οι γονείς
«Οι περισσότεροι γονείς είναι θετικοί γιατί αντιλαμβάνονται ότι πολλές φορές και οι ίδιοι χρειάζονται την εξειδικευμένη βοήθεια. Υπάρχουν όμως και πολλοί γονείς οι οποίοι είναι αρνητικοί στο να δεχθούν βοήθεια, είτε οι ίδιοι, είτε τα παιδιά τους.
Αυτή ακριβώς η συνθήκη χρειάζεται διαχείριση από την πλευρά του κοινωνικού λειτουργού. Πρέπει να δώσεις στους γονείς να καταλάβουν ότι υπάρχει μια συμπεριφορά που προβληματίζει. Δηλαδή ακόμη και η αποδοχή μιας δυσκολίας ενός μαθητή είναι δουλειά του κοινωνικού λειτουργού. Να αποδεχτούμε το πρόβλημα και μετά να δουλέψουμε πάνω σε αυτό».
Είναι έτοιμοι να ζητήσουν βοήθεια οι μαθητές
«Οι μαθητές τα τελευταία χρόνια είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με την παρουσία ενός κοινωνικού λειτουργού, ενός ψυχολόγου στο σχολείο και είναι θετικοί στο να μιλήσουν και να εκφράσουν την επιθυμία να συζητήσουν ένα πρόβλημα που έχουν.
Τα μικρότερα παιδιά συνήθως δεν θα έρθουν έτσι από μόνα τους, εκεί συνήθως θα γίνει παραπομπή από τον εκπαιδευτικό. Τα μεγαλύτερα παιδιά έρχονται από μόνα τους. Ειδικά στην εφηβεία, μπαίνουν σε ζητήματα σχέσεων, κατανόησης και αποδοχής του εαυτού σε σχέση με τους άλλους, σε θέματα ταυτότητας, θέματα δύσκολων σχέσεων με τους γονείς τους».
Η δουλειά του Κοινωνικού Λειτουργού
«Πρέπει να μάθεις και να σε μάθουν μαθητές και εκπαιδευτικοί. Να οικοδομηθεί μια σχέση εμπιστοσύνης, μια σχέση αμοιβαιότητας. Πρέπει να έχεις και χρόνο να παρακολουθείς και να παρατηρείς τα παιδιά πώς συμπεριφέρονται στο διάλειμμα και μέσα στην τάξη. Αυτό δεν είναι εφικτό να το κάνεις όταν πηγαίνεις μια φορά την εβδομάδα.
Και δεν είναι μονάχα αυτό. Το 90% των κοινωνικών λειτουργών και των ψυχολόγων στα σχολεία είναι αναπληρωτές. Αυτό σημαίνει ότι προσλαμβάνονται τέλη Σεπτέμβρη με αρχές Οκτώβρη και τον Ιούνιο απολύονται.
Την επόμενη χρονιά μπορεί να προσληφθούν σε άλλα σχολεία και να πρέπει να ξεκινήσουν τη διαδικασία από την αρχή με τους νέους μαθητές, τους νέους εκπαιδευτικούς, τους νέους γονείς. Πρέπει να σε εμπιστευτούν κι αυτό δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη.
Απαιτεί κόπο και χρόνο μέχρι να σε γνωρίσουν και να τους πείσεις να σου μιλήσουν αλλά και να σε ακούσουν. Χάνεται πολύτιμος χρόνος και δεν υπάρχει συνέχεια. Είναι δηλαδή τελείως ευκαιριακό και πρόσκαιρο ενώ οι ανάγκες είναι οξυμένες και σε πολλές των περιπτώσεων άκρως σοβαρές»
«Μπορεί να έχουμε εκπαιδευτεί έτσι ώστε να μην οικειοποιούμαστε τα προβλήματα και να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματα, όμως το να βρισκόμαστε στο πλευρό ενός μαθητή, να δουλεύουμε μαζί του, να έχουμε αφιερώσει χρόνο και προσπάθεια, να βλέπουμε την πρόοδό του και ξαφνικά όλο αυτό να διακόπτεται και να πηγαίνεις σε άλλο σχολείο, σε στενοχωρεί και σε ματαιώνει.
Δημιουργείται μια προσδοκία και στους μαθητές κι όμως είναι έτσι δομημένο το σύστημα που αναγκαστικά διακόπτεις τη σχέση κι αυτό είναι απογοητευτικό και τραυματικό και για εκείνους».
Οι προσδοκίες
«Θα πρέπει η πολιτεία πραγματικά να δημιουργήσει διεπιστημονικές κοινωνικές υπηρεσίες σε κάθε σχολείο με μόνιμο και σταθερό προσωπικό και όχι επιλεκτικά σε μερικά σχολεία, ώστε να προλαμβάνονται πολλά περιστατικά από αυτά που συμβαίνουν. Να επενδύσουμε στην πρόληψη, αυτό χρειάζεται».
Με πληροφορίες από tovima.gr
Δείτε επίσης
Στοιχεία Υπουργείου Παιδείας για προσλήψεις αναπληρωτών έως 23.3.2024-Διορισμούς 2020 έως 2024
Παρακαλούμε μην παραλείπετε να αναφέρετε το especial.gr ως πηγή, με ενεργό link προς τη διεύθυνση https://www.especial.gr/koinonikos-leitoyrgos-sta-sholeia-1-gia-1000-mathites/ όταν αναδημοσιεύετε το περιεχόμενό μας.
