Τετάρτη, 12 Φεβρουαρίου 2025

Ο Κόσμος της Ειδικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας

Κοινωνικός Λειτουργός-ΕΔΥ: Ο ρόλος, οι δεξιότητες και οι στρατηγικές παρέμβασης στη Γενική Παιδεία

Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr +

Κοινωνικός Λειτουργός-ΕΔΥ: Ο ρόλος, οι δεξιότητες και οι στρατηγικές παρέμβασης στη Γενική Παιδεία – Της Ελένης Μακαντάση, Κοινωνικής Λειτουργού ΠΕ30.

Κοινωνικός Λειτουργός-ΕΔΥ

Ακολουθεί άρθρο της Ελένης ΜακαντάσηΚοινωνικής Λειτουργού MSc ΠΕ 30 – Σ.Δ.Ε.Υ. Ειδικού Νηπιαγωγείου Δ.Α.Δ. Λάρισας 2021-22

Ο ρόλος του Κοινωνικού Λειτουργού στις Ε.Δ.Υ. , δεξιότητες και στρατηγικές παρέμβασης στη Γενική Παιδεία

Κατά τα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία έχει βιώσει μια σειρά από ευρύτερες κρίσεις, όπως την οικονομική, την προσφυγική, την υγειονομική όπου αυτές έχουν επηρεάσει σε αξιακό, οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, ψυχολογικό επίπεδο το σύνολο των κοινοτήτων, θεσμών, νοικοκυριών. Ανεπηρέαστος από αυτή την κρίση δεν θα μπορούσε να παραμείνει ο θεσμός του σχολείου, καθώς παρατηρείται έντονα ότι, εκτός από την αύξηση της πολυπολιτισμικότητας, εκδηλώνεται  μια  ραγδαία αύξηση των ψυχοκοινωνικών δυσκολιών των μαθητών και των οικογενειών αυτών.

Οι παραπάνω παρατηρήσεις δημιουργούν την επιτακτική ανάγκη για την αναδημιουργία του εκπαιδευτικού συστήματος με ενταξιακές και συμπεριληπτικές βάσεις. Για να επιτευχθεί και να καθιερωθεί ένα σχολείο βάσει των αρχών και των πολιτικών ένταξης και συμπερίληψης είναι σημαντική και επιβάλλεται η διεπιστημονικότητα. Η στελέχωση δηλαδή των σχολικών πλαισίων της γενικής παιδείας από ειδικότητες από ειδικευμένα επιστημονικά πεδία που ενισχύουν τους παραπάνω στόχους, όπως για παράδειγμα κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, φυσιοθεραπευτές, νοσηλευτές κ.α.

Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια συνοπτική προσπάθεια ανάδειξης του σημαντικού ρόλου της εφαρμοσμένης επιστήμης της Κοινωνικής Εργασίας στο σχολικό χώρο και ειδικότερα στις Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης καθώς και η παρουσίαση στρατηγικών παρέμβασης στην κρίση ως πρόταση καλής πρακτικής και χρήσιμο εργαλείο για τον κοινωνικό λειτουργό των Ε.Δ.Υ. 

Να αναφερθεί ότι οι Επιτροπές Διεπιστημονικής Υποστήριξης των Σχολικών Μονάδων Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης συστήνονται και λειτουργούν με βάση τα όσα ορίζονται στο άρθρο 16 του ν.4823/2021 «Αναβάθμιση του σχολείου, ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις» (Α΄136). Η Επιτροπή Διεπιστημονικής Υποστήριξης (Ε.Δ.Υ.) λειτουργεί στη σχολική μονάδα γενικής ή επαγγελματικής εκπαίδευσης, έχει ως σκοπό την ανάπτυξη διεπιστημονικών πρακτικών εκπαιδευτικής αξιολόγησης των μαθητών, συμβουλευτικής και παιδαγωγικής υποστήριξης και η λειτουργία της στηρίζεται στις πρακτικές που επιτάσσουν η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ν. 2101/1992, Α΄ 192) καθώς και η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία. 

Αποτελούνται από την/ον Πρόεδρο (Διευθύντρια/ή/ Προϊσταμένη/ο της εκάστοτε σχολικής μονάδας της γενικής παιδείας), την/ον δασκάλα/ο Τμήματος ΄Ενταξης ή σε έλλειψη από δασκάλα/ο ειδικής αγωγής , την\ον Κοινωνική/ό Λειτουργό και την\ον Ψυχολόγο (περισσότερες πληροφορίες βλ. στο: ΦΕΚ, 27 Οκτωβρίου 2021, Αριθμ. 134960 /Δ3). Πριν την δημιουργία του θεσμού των Ε.Δ.Υ. το 2013 είχε δημιουργηθεί ο θεσμός των Επιτροπών Διαγνωστικής Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης και Υποστήριξης ΕΔΕΑΥ στις οποίες απασχολούνταν ειδικό εκπαιδευτικό προσωπικό ανάμεσα σε αυτούς και κοινωνικοί λειτουργοί. Παρόλο που σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα Π.Δ 891/1978 και 50/1985 είχε θεσμοθετηθεί η άσκηση της Κοινωνικής Εργασίας στα σχολικά πλαίσια, οργανικές θέσεις κοινωνικών λειτουργών στην γενική παιδεία θεσμοθετήθηκαν το 2021 (στις Ε.Δ.Υ.) που καλύπτονται κυρίως από αναπληρωτές κοινωνικούς λειτουργούς (και ψυχολόγους) και όχι μόνιμο προσωπικό, παρά την αναγκαιότητα και την σημαντικότητα του ρόλου που προκύπτει και από τα καθηκοντολόγιο των επαγγελματιών, τους σκοπούς ίδρυσης των επιτροπών κ.α. όπως αυτά αναφέρονται στα ΦΕΚ των παραπάνω. 

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι,  η Κοινωνική Εργασία στο χώρο της εκπαίδευσης  αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά πεδία άσκησης και ειδικευμένης πρακτικής, που στόχο έχει να παρέχει ένα πλαίσιο στήριξης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, για τη διδασκαλία και τη μάθηση και γενικότερα προσπαθεί να συμβάλλει και να προωθήσει τους στόχους της εκπαίδευσης. Η/ο σχολικός κοινωνική/ός λειτουργός, αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ σχολείου – μαθήτριας/ή – οικογένειας και κοινότητας και οι παρεμβάσεις του έχουν ως στόχο την εκτίμηση, την βελτίωση και επανάκτηση της κοινωνικής λειτουργικότητας των παραπάνω συστημάτων. 

Οι παρεμβάσεις των κοινωνικών λειτουργών των Ε.Δ.Υ. έχουν ως πρωταρχικό στόχο την ένταξη στην εκπαίδευση των μαθητών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες κοινωνικές, οικονομικές την ενδυνάμωση της πρωτογενούς πρόληψης μέσα από δράσεις ομαδικές ή κοινοτικές παρεμβάσεις, την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας όλων όσων εμπλέκονται στην μαθησιακή διαδικασία κ.α. 

Οι κοινωνικοί λειτουργοί χρησιμοποιώντας τις δεξιότητες παρέμβασης και τις υποστηρικτικές τεχνικές που διέπουν την επιστήμη όπως: η ενδυνάμωση, η ενεργητική ακρόαση, η εκτόνωση του συναισθήματος, η  ενσυναίσθηση, η εστίαση του προβλήματος, η αποδοχή, η ανταποκριτικότητα, η μη κριτική στάση, η ενθάρρυνση για ανάπτυξη κριτικής σκέψης, η αναπλαισίωση, η συνηγορία μπορούν να συμβάλουν στην ένταξη των μαθητών στην μαθησιακή διαδικασία, στην αντιμετώπιση δυσκολιών, στην αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης καθώς και στην πρόληψη συμπεριφορών ή συνθηκών που μπορεί να είναι απειλητικές για τους ίδιους τους μαθητές, την ομάδας της τάξης, την οικογένειας καθώς και την ευρύτερη κοινωνία. 

Οι στρατηγικές παρέμβασης του επιστημονικού πεδίου, επηρεασμένες από το μοντέλο παρέμβασης στην κρίση, λόγω των ιδιαίτερων κοινωνικών συνθηκών και των αλλεπαλλήλων κρίσεων των τελευταίων χρόνων αλλά και των συνθηκών παρουσίας των κοινωνικών λειτουργών, των Ε.Δ.Υ. στα σχολεία (δηλαδή πέντε σχολεία την εβδομάδα, με ένα σχολείο ανά μια φορά την εβδομάδα) μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο εργαλείο. Παρακάτω παρουσιάζονται ενδεικτικά οι στρατηγικές παρέμβασης και αφορούν την Κοινωνική Εργασία με άτομο με μαθητή/τρια ή γονέα, Κοινωνική Εργασία με Ομάδα ομιλήκων ή της τάξης, Κοινωνική Εργασία με σχολική κοινότητα που περιλαμβάνει όλες τις τάξεις του σχολείου: 

  • Χρήση συστημικών και ψυχοδυναμικών γνώσεων και συνεργασία με τον Ψυχολόγο, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ιχνηλάτηση και να σχεδιαστεί η βραχεία παρέμβαση στο εκάστοτε υποσύστημα που αποτελεί την σχολική κοινότητα  (όπου υποσύστημα: μαθητής/ γονείς/ εκπαιδευτικός/ ομάδα της τάξης.
  • Εκτίμηση δυνάμεων και αδυναμιών του υποσυστήματος που φέρει το αίτημα ή το σύμπτωμα.
  • Δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης μέσω αποδοχής, προσιτότητας, συνέπειας.
  • Ιεράρχηση αναγκών και προτεραιοτήτων. 
  • Συνδημιουργία στόχων που εστιάζουν στην επίλυση των θεμάτων που έχουν δημιουργηθεί. 
  • Συνδημιουργία ορίων και κανόνων, με στόχο την επίτευξη της ισορροπίας 
  • Ενδυνάμωση με έμφαση στα θετικά σημεία της λειτουργικότητας των υποκειμένων που αναφέρονται παραπάνω.
  • Παραπομπή για ψυχολογική υποστήριξη (στον Ψυχολόγο της Ε.Δ.Υ.)
  • Διασύνδεση με οργανώσεις υγείας, πρόνοιας, τοπικής αυτοδιοίκησης και συνηγορία όπου χρειάζεται. 

Οι παραπάνω στρατηγικές είναι ενδεικτικές, η επιστήμη της Κοινωνικής Εργασίας προσφέρει μια πληθώρα στρατηγικών που μπορεί να εξελίξει το ελληνικό δημόσιο σχολείο σε αυτή την δύσκολη χρονική περίοδο. Η αναγκαιότητα μόνιμης απασχόλησης κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία κρίνεται επιτακτική και πρακτικά και βιβλιογραφικά, η μη τοποθέτηση των επαγγελματιών σε σταθερό εκπαιδευτικό πλαίσιο κάθε χρονιά έχει ως αποτέλεσμα την μη ύπαρξη συνέχειας στο έργο και στην παρέμβαση του κοινωνικού λειτουργού αλλά και στη συνεργασία με το μαθητή, την οικογένεια και το εκπαιδευτικό προσωπικό (Καρουζάκης, 1991). Η λειτουργία των Ε.Δ.Υ. αποτελεί μια καινοτομία για το εκπαιδευτικό σύστημα, σύμφωνα με τα γραφόμενα των Φ.Ε.Κ., αυτό που μένει τώρα είναι αυτό να αποδειχθεί και στην πράξη, με την ορθή λειτουργία τους, δηλαδή την πρόσληψη μόνιμου προσωπικού για να εγκαθιδρυθεί μια επαγγελματική σχέση και προσοδοφόρα για όλο το εκπαιδευτικό σύστημα.

Βιβλιογραφία

  • Δημοπούλου- Λαγωνίκα, Μ. και άλλοι (2006). Μεθοδολογία Κοινωνικής Εργασίας, Μοντέλα Παρεμβάσεις, από την ατομική στην γενική ολιστική προσέγγιση. Αθηνά.: Ελληνικά Γράμματα.
  • Καρουζάκης Α. (1991) Η κοινωνική εργασία στα πλαίσια του 1ου Δημοτικού Σχολείου Αγ. Βαρβάρας Ανάγκη ενσωμάτωσης των κοινωνικών Λειτουργών στη Σχολική διαδικασία : Εκλογή Θεμάτων Κοινωνικής Πρόνοιας
  • www.especial.gr 

Ελένη Μακαντάση

Κοινωνική Λειτουργός MSc

ΠΕ 30- Σ.Δ.Ε.Υ. Ειδικού Νηπιαγωγείου Δ.Α.Δ. Λάρισας 2021-22

Δείτε επίσης

Κακοποίηση-παραμέληση ανηλίκων: Οδηγός για Κοινωνικούς Λειτουργούς στην Εκπαίδευση 

Ψυχοκοινωνική υπηρεσία στο σχολείο: Η πρόταση του ΣΚΛΕ αναφορικά με το νομοσχέδιο του ΥΠΑΙΘ 

Καθηκοντολόγια ΕΕΠ-ΕΒΠ σε ΣΜΕΑΕ-ΚΕΔΑΣΥ-ΕΔΥ-ΕΠΑΛ-Γενικά σχολεία | Νομοθεσία 

Ο “χάρτης” του ΕΕΠ-ΕΒΠ στην εκπαίδευση: 4 κρίσιμοι λόγοι για πλήρη κάλυψη των κενών με διορισμούς 

Αδειες μόνιμων εκπαιδευτικών-ΕΕΠ και ΕΒΠ: Αναλυτικός οδηγός Υπ. Παιδείας-Ποιες δικαιούνται-Νομοθετικό πλαίσιο 

Αδειες αναπληρωτών εκπαιδευτικών-ΕΕΠ και ΕΒΠ: Αναλυτικός οδηγός Υπ. Παιδείας-Ποιες δικαιούνται-Νομοθετικό πλαίσιο 

Οδηγός ΕΒΠ στην εκπαίδευση από την ΠΟΣΕΕΠΕΑ 

Σχέδιο για τη σχολική βία επεξεργάζεται το Υπουργείο Παιδείας-Σε συνεργασία και με άλλα Υπουργεία

Share.

About Author

Με σπουδές στην Κοινωνιολογία, στην Κοινωνική Εργασία και στην Ειδική Αγωγή, εργάσθηκε από το 1989, μεταξύ άλλων, στο Ελληνικό Κέντρο Διαπολιτισμικής Ψυχιατρικής και Περίθαλψης, στα Παιδικά Χωριά SOS Ελλάδος και στο Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Δ.Υ.) Φθιώτιδος, όπου και θήτευσε ως Προϊστάμενος. Διατελεί Αιρετό μέλος του Κεντρικού Υπηρεσιακού Συμβουλίου Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ειδικής Αγωγής (Κ.Υ.Σ.Ε.Ε.Π.) στο Υπουργείο Παιδείας, Πρόεδρος του Συλλόγου Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ειδικής Αγωγής Στερεάς Ελλάδας (Σ.Ε.Ε.Π.Ε.Α. ΣΤΕΛΛΑ) και Αντιπρόεδρος της Ένωσης Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ειδικής Αγωγής (ΕΝ.Ε.Λ.Ε.Α.).

Leave A Reply